مهمان سفره امیر مومنان سلام الله علیه در نهج البلاغه هستیم؛ در بخش کلمات حکمت آمیز کلمه۴۷۰: وَ سُئِلَ علیه السلام عَنِ التَّوْحِیدِ وَ الْعَدْلِ از امیر مومنان سوال کردند در معنای توحید وعدل الهی توحید یعنی چه؟ وعدل یعنی چه؟ حضرت دو جمله بسیار بسیار زیبا بیان فرمودند.

در مورد توحید فرمودند: التَّوْحِیدُ أَلَّا تَتَوَهَّمَهُ اعتقاد به توحید پروردگار این است که خداوند را نخواهی با وهم خودت توصیف کنی، چون می­دانید وهم ما محدود بوده، فکر ما محدود بوده و نمی­توانیم نامحدود را با فکر خودمان توصیف کنیم. به قول حکیم سنایی یک شعر زیبایی دارد که میگوید:

نتوان وصف تو گفتن که تو دروصف نگنجی

نتوان شبه تو جستن که تودر وهم نیایی

اصلا قابل این نیست که ما بتوانیم با وهم محدود و فکر محدود خودمان خدای نامحدود ازلی- ابدی رو توصیف کنیم.

در مورد عدل حضرت فرمودند: الْعَدْلُ أَلَّا تَتَّهِمَه من بیشتر این جمله محور سخنم هست، فرمودند: اعتقاد به عدالت پروردگار این است که خدا را متهم نکنید یعنی چه خدارو متهم نکنید؟ کسانی که بر نهج البلاغه شرح نوشتند، چهار معنا برای این جمله حضرت بیان کردند. جمله اول و معنای اول این است که گفتند، یعنی خطای خودمان را به حساب پروردگار نگذاریم. من تقاضا می­کنم عزیزان به این جمله بیشتر عنایت کنند، امیر مومنان می­فرماید: عدل الهی، اعتقاد به عدل الهی این است، أَلَّا تَتَّهِمَه خدا را متهم نکن. اگر در زندگی، ما اشتباه کردیم اشتباه خودمان را به حساب پروردگار نگذاریم؛ اجازه بدهید من مثال بزنم، هستند کسانی که مثلا در امر ازدواج آن تحقیق ها، بررسی ها و مشورت هایی که لازم است انجام ندادند.

به جای این­که بروند سراغ مشورت، تحقیق و بررسی -همین جوری اون مقدمات- بعد که ازدواج کردن گرفتار مشکلات زندگی شدند، گفتند، خدایا آخر این چه عدالتی است؟ چرا ما باید همش گرفتار باشیم؟ چرا زندگی ما اینجوری شد چرا به طلاق کشیده شد؟

این متهم کردن خداست، شما عدالت خدارو داری زیر سوال می­بری می­گویی خدایا تو عادل نیستی که ما گرفتاریم نه، خود شما آن بررسی ها را نکردی. مثال دوم را بگویم: گاهی در مسئله کسب و کار و تجارت آن تحقیقات لازم را، مثلا برای انتخاب یک شغل انجام نمیدهد می­رود سراغ یک شغلی بعد از یک مدت کوتاهی ورشکست می­شود، شکست مال می­خورد، بعد می­گوید خدایا آخر این چه عدالتی است، چرا ما شکست خوردیم چرا گرفتار شدیم مگر نمی­گویند خدا عادل است، بله خدا عادل است، تو خدا را متهم نکن تو کوتاهی کردی برا یک کسب وکار و تجارت و ازدواج و هر کار مهمی که می­خواهیم انجام بدهیم، اسلام دستور به مشورت، تفکر، بررسی جوانب داده .
اجازه بدهید من همین جا اشاره کنم یکی از سنت هایی که خیلی خوب نیست در میان ما رواج دارد دیدید به جای تحقیق و بررسی میروند سراغ استخاره، استخاره مرحله اول نیست برا مرحله آخر است.

اگر واقعا در همه مراحل رفتید و تحقیق و بررسی و مشورت آن آخر کار سر دوراهی قرار گرفتید حیرت و سرگردانی پیدا کردید، حالا برای این­که از این سرگردانی بیرون بیایید یک استخاره هم بکنید، دو راهی که برای شما پنجاه پنجاه است. تحقیق شما، بررسی شما، مشورت شما می­گوید پنجاه پنجاه است.

چه کنیم از این سرگردانی بیرون بیاییم برویم سراغ استخاره، پس عدل الهی این است که یادمان باشد، خطای خودمان را به حساب پروردگار نگذاریم و بعد هم خدا را متهم نکنیم؛ من یک مثال دیگری بزنم باز این مثال هم خیلی خوب است، گاهی ما مسئولیت گریز هستیم سعی می­کنیم مسئولت هایی که خودمان باید بپذیریم به گردن دیگران بگذاریم، اشتباهاتی که انجام دادیم، گرفتاری هایی که برای ما در زندگی پیش آمده، خطایی کردیم می­گردیم زمین و زمان را؛ دیدید در میان ما رسم است که می­گویند آقا فلان عدد نحس است عدد سیزده نحس است چرا؟ چرا سیزده نحس است؟ خطایی کردیم، اشتباهی کردیم، نمی­توانیم درستش کنیم، میگوییم آقا چون روز سیزدهم بود این حادثه برای ما پیش آمد، زمین و زمان را … . این ها فرار از آن مسئولیتی است که باید بپذیریم و نمی­خواهیم بپذیریم پس بنابراین در یک جمله امیر مومنان فرمود یکی از معانی اعتقاد به عدل الهی این است، مواظب باشیم أَلَّا تَتَّهِمَه خدارو متهم نکنیم.

خدارو متهم نکنیم یعنی چه؟ یکی از شارحین نهج البلاغه فرمودند خیلی هم زیبا هست، فرمودند مواظب باشیم در زندگی نه خطای خودمان را به حساب پروردگار بگذاریم اشتباهات خودمان را به حساب پروردگار بگذاریم و نه مسئولیت گریزی؛ خطایی کردیم، اشتباهی کردیم بپذیریم زندگی است و از تجربه های زندگی استفاده کنیم.

والسلام علیکم ورحمه الله