حدیث ششم
سخنران: حجت الإسلام والمسلمین سید حسین حسینی قمی
موضوع سخنرانی: اخلاق در خانه
بسم الله الرحمن الرحیم
امیر مؤمنان سلام الله علیه در حکمت ۱۰ نهج البلاغه می‌فرمایند: خالِطِ النّاس مُخالِطَهً أن مِتتُم مَعَها بَکَو عَلَیکُم وَ إن عِشتُم حَنَّو إلَیکُم، با مردم چنان معاشرت و نشست و برخاست کنید که وقتی از دنیا رفتید مردم با چشم گریان شما را بدرقه کنند و بر فراق شما اشک بریزند و در زمان زنده بودنتان مشتاق دیدار شما باشند.
اخلاق در خانه یکی از مصادیق اخلاق است که مهم‌ترین مصداقش هم خوش‌خلقی است. متأسفانه در جامعه‌ی ما کم نیستند کسانی که بیرون خانه خوش‌خلق هستند و در خانه بدخلق. این نوعی نفاق و دورویی است. پیامبر ما، که قرآن کریم به او خطاب می‌کند إنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیم، فرمود بالاترین مظهر خلق عظیم من در خانه است؛ خَیرُکُم خَیرُکُم لِأهلِه و انا خیرٌ لِأهلی، بهترین شما کسی است که برای خانواده‌اش بهترین باشد و من هم برای خانواده‌ام بهترین هستم. إنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیم، ولی این خُلق عظیم بیشترین نمود را در خانه دارد. انس بن مالک ده سال خدمت‌گزار پیامبر بود. از او پرسیدند چه گزارشی از ده سال زندگی با پیامبر داری؟ گفت من ده سال خدمت رسول الله بودم، ما رأیتُ اَحداً اَرحَم بالعیال من رسول الله، مهربان تر از رسول خدا به زن و فرزندش ندیدم.
نکته‌ی دیگر این که یادمان باشد گاهی بداخلاقی ما در خانه کارهای خوبمان را از بین می‌برد. می‌دانیم مصداق‌های حَبطِ عَمَل ــ این که کاری اعمال خوب ما را از بین ببرد‌ــ باید از کلام قرآن یا اهل بیت شنیده شوند. امام صادق (ع) در سفر حج بیت الله الحرام بودند و همسر امام نیز همراهشان بود. در منزلگاهی، همسر امام به یکی از اهل کاروان ظلمی کرد. حضرت خیلی ناراحت شد. ظلم بدی بود و همسر امام دل کسی را شکسته بود. این سفر گذشت. سال آینده، وقتی در سفر حج به همان منزلگاه رسیدند، همسر امام صادق (ع) پرسید که نام این منزلگاه چیست؟ من فراموش کرده‌ام. حضرت فرمودند نامش مهم نیست، هذا المکانُ الّذی اَحبَطَ الله عَمَلَک، اینجا جایی است که سال گذشته عملت را باطل کردی. ما نمی‌توانیم بگوییم چه کاری اعمال گذشته‌ی ما را باطل می‌کند، ولی امام می‌تواند.
گاهی عباداتی انجام می‌دهیم، نماز می‌خوانیم، دعا می‌خوانیم، روزه‌ی ماه رمضان می‌گیریم، ولی با بداخلاقی مخصوصاً در خانه و خانواده اعمالمان را از بین می‌بریم. به طور خاص، درباره‌ی رمضان که ماه ضیافت الله است فرموده‌اند که [در این ماه] مَن حَسُنَ مِنکُم، کسانی که خوش‌خلق باشند، این خوش‌خلقی جوازاً علی الصِراط، مجوزی برای عبور راحتشان از پل صراط می‌شود. در حالات اهل بیت علیهم السلام می‌بینیم که بیشترین مهربا‌نی‌هایشان در ماه رمضان بود. اصلاً سفارش می‌کردند در ماه رمضان خوش‌اخلاق‌تر باشید. به تعبیر استادی بزرگوار، ما در ماه رمضان به بهانه‌ی روزه بودن و گرسنگی کشیدن و سختی روزه بیشتر بداخلاقی می‌کنیم، اما اینها عذر بداخلاقی نیستند. بعضی از ما کاری می‌کنیم که زن و فرزند ما بگویند خدایا، کِی ماه رحمت سایه‌اش را از سر ما برمی‌دارد؟ آرزو می‌کنند ماه رمضان تمام شود تا خلق خوش برگردد.
بدخلقی گاهی آثاری بسیار منفی هم در زندگی دنیایی ما دارد. امام صادق (ع) فرزندی داشتند به نام اسماعیل که در قبرستان بقیع به خاک سپرده شده است. روزی به امام خبر دادند همسر اسماعیل، که زنی بود به نام بنت زلفی، با اسماعیل درگیر شده است و حالا اسماعیل تب شدیدی دارد. حضرت فرمودند از اسماعیل بپرسید چه خطایی مرتکب شده که این بلا بر سر او آمده است. البته توضیح بدهم که ما نمی‌توانیم تشخیص دهیم بلا و مصیبتی که در دنیا بر سر کسی می‌آید حتماً نتیجه‌ی گناه است یا نه، اما ولی خدا می‌تواند. می‌توانیم از حال خودمان خبر دهیم، اما از حال دیگران نه. یعنی اگر مریضی دیدیم نمی‌توانیم بگوییم این چوب خداست، ولی امام می‌تواند. امام فرمود از اسماعیل بپرسید أیُّ شَیء عَمِلت الیوم؟ امروز چه گناهی کردی که خداوند بلای این تب سنگین را سرت آورده است؟ گفت امروز با همسرم دعوا کردم و به او سیلی زدم و همسرم به چهارچوب در برخورد کرد و صورتش زخمی شد. امام از همسر اسماعیل حلالیت طلبیدند و هدیه‌ای به او دادند و فرمودند به خاطر من از اسماعیل راضی شو و بگذر. زن هم گذشت. فرمودند از حال اسماعیل خبر بگیرید، گفتند آب روی آتش؛ بیماریش خوب شد.
یادمان باشد که گاهی بعضی از گره‌ها و دشواری‌های زندگیمان شاید نتیجه‌ی آه مظلومی باشد، مخصوصاً ظلمی در خانه به خانواده. بنابراین به کلام امیرالمؤمنین برمی‌گردیم که با همسر، دوستان، همکاران، با همه چنان رفتار کنید که اگر از دنیا رفتید با چشم گریان شما را بدرقه کنند و اگر زنده ماندید مشتاق دیدار شما باشند.
از بین رفتن اعمال خیر بندگان به واسطه‌ی عمل ناپسند را چه می‌نامند؟
۱. حبط عمل.
۲. اسقاط عمل.
۳. نفی عمل.
۴. تکفیر عمل.
